در این جا کوشش می کنم دیدی کلی نسبت به پالایشگاه به عنوان یکی از صنایع مهم و حساس ( خصوصا در مملکت ایران ) بدست دهم . هدفم از احداث این تاپیک آن است که آشنایی با صنایع گاز و پتروشیمی و پالایش می تواند برای کسانی که می خواهند در آینده در این صنایع مشغول به کار شوند و در این زمینه به مطالعه و دانش اندوزی بپردازند می تواند نقش انگیزشی داشته باشد. در ضمن این یک معرفی اجمالی از صنعتی بسیار گسترده است و طبعا غیر کامل و صرفا مقدماتی. سعی می کنم زیاد به مباحث تخصصی وارد نشوم . مطالب را بر مبنی جزوه نسبتا خوب یکی از اساتیدم و همین طور کتاب مبانی پالایش نفت تالیف پروفسور گیتی ابوالحمد استاد دانشکده فنی - دانشگاه تهران می آورم . امیدوارم مفید فایده واقع شود.(1)
پ.ن : الان مشغول تدوین و مرتب کردن مطالبم و بزودی آن ها را طی یک ترتیب منطقی ارائه خواهم کرد.
08-27-2011
1:
بی خیال بابا کو کار من سال 87 فارغ تحصیل شدم هر چی توی عسلویه دنبال کار گشتم نبود که نبود اما هم دوره هایی که معدلش از من کمتر بود هر و از بر تشخیص نمی دادند به واسطه رابطه شدند مهندس پالایشگاه
هی داد بی داد
هی داد بی داد
2:
صرفا بحث کار نیست این جا بیشتر هدفم اشنا کردن کسانی است که می خواهند در این زمینه به صورت آکادمیکی مطالعه کنند. به هر حال صنایع نفت و گاز از مهم ترین صنایع دنیا محسوب می شوند و بحث من بیشتر ناظر بر دانش چنین صنایعی است.
3:
فعلا که وزیر نفت می خواهد قالی کهنه های ما را بفروشه تا بتونه پول نفت بده
اولش قرار بود پول نفت را بیارند سر سفره
سفره را که دزدیدند حالا می خواهند قالی را هم بدزدند
اولش قرار بود پول نفت را بیارند سر سفره
سفره را که دزدیدند حالا می خواهند قالی را هم بدزدند
4:
اگر کمکی خواستید من در خدمتان هستم
5:
با درود
پالایشگاه های نفت رو بطور سطحی آشنایی دارم و شمه ای از پالایشگاه های گازی رو خدمت دوستان علاقمند معرفی میکنم.
اساسا هدف از پالایش یک فرآورده تبدیل نمونه خام آن به محصولات صنعتی و قابل فروش است.
گاز خامی که در عسلویه وجود دارد از نمونه ترش است و گازهای زیرزمینی که حاوی عناصر خورنده نظیر H2S و مرکاپتانها باشند اصطلاحا ترش نامیده می شوند. در زمان پالایش بخش ترش آن پس از جداسازی بخشهای معیانات (کاندنسیت، آب و ...) بایستی توسط DEA یا MDEA شیرین سازی شود.
گاز خام شامل متان، اتان، پروپان/بوتان و کاندنسیت (C5+) و برخی ترکیبات مازاد نظیر نیتروژن، دی اکسید کربن، آب، سولفیدهیدروژن، مرکاپتان و... می باشند.
فرآوری اجزا فوق در unitهای مختلف با عمل جداسازی (فرآیند فیزیکی با حضور کاتالیست در برج تقطیر) و بعضا شکست ملکولی (فرایند شیمیایی در راکتورها) رخ میدهد.
جنس لوله ها و تجهیزاتی که گاز ترش asid gas در آنها جریان دارد مطابق با استاندارد nace انتخاب می گردد. و کلیه تجهیزات چه در بخش ساحل یا فراساحل از استاندارد api و در موارد ایمنی از nfpa پیروی میکنند.
مخازن گاز در اعماق زمین قرار دارند. حال اگر حوزه گازی در دریا باشد علاوه بر بخش خشکی onshore بخش فراساحل offshore نیز به پروژه ساخت و بهره برداری اضافه می گردند.
پروژه ساخت در بخش فراساحل به چند sub-project تقسیم میشود که عبارتند از:
1. ساخت و نصب اسکلت پایه فلزی jacket
2. حفاری چاه drilling
3. ساخت و نصب تجهیزات سرچاهی topside
4. خط انتقال pipeline
ارتباط واحدهای بخش خشکی شامل دو مسیر مجزا می باشند:
1. واحدهای فرایندی (شامل اجزاء گاز) که مسیر فرآوری، ذخیره و انتقال آنها براساس PFD یا process flow diagram تعیین میگردند.
2. واحدهای کمکی (شامل آب و بخار آن) که مسیر رفت و برگشت آنها براساس UFD یا utility flow diagram تعیین میگردند.
ادامه دارد...
پالایشگاه های نفت رو بطور سطحی آشنایی دارم و شمه ای از پالایشگاه های گازی رو خدمت دوستان علاقمند معرفی میکنم.
اساسا هدف از پالایش یک فرآورده تبدیل نمونه خام آن به محصولات صنعتی و قابل فروش است.
گاز خامی که در عسلویه وجود دارد از نمونه ترش است و گازهای زیرزمینی که حاوی عناصر خورنده نظیر H2S و مرکاپتانها باشند اصطلاحا ترش نامیده می شوند. در زمان پالایش بخش ترش آن پس از جداسازی بخشهای معیانات (کاندنسیت، آب و ...) بایستی توسط DEA یا MDEA شیرین سازی شود.
گاز خام شامل متان، اتان، پروپان/بوتان و کاندنسیت (C5+) و برخی ترکیبات مازاد نظیر نیتروژن، دی اکسید کربن، آب، سولفیدهیدروژن، مرکاپتان و... می باشند.
فرآوری اجزا فوق در unitهای مختلف با عمل جداسازی (فرآیند فیزیکی با حضور کاتالیست در برج تقطیر) و بعضا شکست ملکولی (فرایند شیمیایی در راکتورها) رخ میدهد.
جنس لوله ها و تجهیزاتی که گاز ترش asid gas در آنها جریان دارد مطابق با استاندارد nace انتخاب می گردد. و کلیه تجهیزات چه در بخش ساحل یا فراساحل از استاندارد api و در موارد ایمنی از nfpa پیروی میکنند.
مخازن گاز در اعماق زمین قرار دارند. حال اگر حوزه گازی در دریا باشد علاوه بر بخش خشکی onshore بخش فراساحل offshore نیز به پروژه ساخت و بهره برداری اضافه می گردند.
پروژه ساخت در بخش فراساحل به چند sub-project تقسیم میشود که عبارتند از:
1. ساخت و نصب اسکلت پایه فلزی jacket
2. حفاری چاه drilling
3. ساخت و نصب تجهیزات سرچاهی topside
4. خط انتقال pipeline
ارتباط واحدهای بخش خشکی شامل دو مسیر مجزا می باشند:
1. واحدهای فرایندی (شامل اجزاء گاز) که مسیر فرآوری، ذخیره و انتقال آنها براساس PFD یا process flow diagram تعیین میگردند.
2. واحدهای کمکی (شامل آب و بخار آن) که مسیر رفت و برگشت آنها براساس UFD یا utility flow diagram تعیین میگردند.
ادامه دارد...
6:
فراوردههای نفتی
درحالیکه عموماَ این تصور بوجود می آید که شمار فراوردههای نفتی نظیر بنزین ، سوخت جت ، نفت سفید و غیره محدود است، ولی بررسیهایی که موسسه نفت آمریکا (API) در مورد پالایشگاههای نفت و کارخانههای پتروشیمی انجام داده است، نشان میدهد که بیش از ۲۰۰۰ فراورده نفتی با مشخصات منحصر بفرد تولید میشود که در 17گروه طبقهبندی میشوند و عبارتند از:
گازهای سوختی - گازهای مایع - انواع بنزین - سوختهای توربین گازی (جت) - نفت سفید - فراورده های میان تقطیر (سوخت دیزل و نفت کوره های سبک) - نفت کوره باقیمانده ای - روغنهای روانساز - روغنهای سفید - فراورده های میان روغنهای ترانسفورماتور و کابل- گریس- مومها (واکس) - آسفالتها - ککها - دودهها - مواد شیمیایی ، حلالها .
مواد خام پایه پالایشگاهها نفت خام است. اگر چه در بعضی موارد از نفتهای سنتزی حاصل از سایر منابع نیز استفاده میشود.
فرآیندهای پالایش در پالایشگاه
1- تقطیر نفت خام
دستگاههای تقطیر نفت خام ، نخستین واحدهای پالایش عمده در پالایشگاه هستند. تفکیک نفت خام در دو مرحله صورت میگیرد، اول تفکیک جزء به جزء همه نفت خام در فشار اتمسفر و سپس ارسال باقیمانده دیر جوش این مرحله به دستگاه تفکیک دیگری که تحت خلاء شدید عمل میکند. بنابراین ، نفت خام پس از حرارت در کوره در برج تقطیر اتمسفری به گازهای سوختی ( که عمدتا شامل متان و اتان است ) ، گازهای سبکتر (شامل پروپان ، بوتان و همچنین متان و اتان است) ، نفتهای سبک تثبیت نشده ، نفتهای سنگین ، نفت سفید ، نفت گاز اتمسفری و باقیمانده خام برج تقطیر اتمسفری (ARC) تفکیک میشود.
در برج تقطیر در خلاء نیز باقیمانده برج تقطیر اتمسفری به جریان نفت گاز خلاء و باقیمانده برج تقطیر در خلاء (VRC) تفکیک میشود. نفت گاز اتمسفری و نفت گاز خلاء را غالبا برای تولید بنزین ، سوخت هواپیما و سوخت دیزل به واحد هیدروکراکینگ یا کراکینگ کاتالیستی میفرستند.
باقیمانده برج خلاء را نیز میتوان در واحدهای گرانروی شکن ، کمکسازی و یا آسفالتزدایی برای تولید نفت کوره سنیگن و یا خوراک واحد کراکینگ و یا مواد خام روغن روانسازی پالایش کرد. باقیمانده نفت خامهای آسفالتی را میتوان برای تولید آسفالت جاده سازی و یا پشت بام ، مورد عملیات یا پالایش دیگری قرار داد.
2- فرایندهای کک سازی و گرمایی
باقیمانده خام برج تقطیر در خلاء در واحد کک سازی به کمک گرما شکسته میشود و در نتیجه بنزین واحد کک سازی ، نفت گاز واحد کک سازی و کک تولید میشود. در واقع ، در کک بدست آمده مواد فرار و یا با نقطه جوش بالا وجود دارد. برای حذف اغلب مواد فرار از کک نفتی ، باید آن را در دمای 2000 تا 2300 درجه فارنهایت در معرض حرارت قرار داد. موارد استفاده اصلی از کک نفتی شامل سوخت انواع کورهها ، ساخت آند ها برای کاهش سلول الکترولیتی آلومین ، استفاده مستقیم از آن به عنوان منبع کربن شیمیایی برای تولید فسفر عنصری ، کلسیم کاربید و سیلیسیم کاربید ، ساخت الکترود برای بکارگیری در کوره الکتریکی تولید فسفر عنصری ، تیتان دی اکسید ، کلسیم کاریبد و سیلیسیم کاربید ، تولید گرافیت می باشد.
3- کراکینگ و هیدروکراکینگ کاتالیزی
نفت گاز حاصل از واحدهای تقطیر اتمسفری و تقطیر در خلاء و کک سازی به عنوان خوراک واحدهای کراکینگ کاتالیزوری و یا هیدروکراکینگ بکار میرود. این واحدها مولکولهای سنگین را شکسته و آنها را به مواد با ارزشتری مانند بنزین ، سوخت جت و نفت کوره سبک تبدیل میکنند. فراورده های سیر نشده واحد کراکینگ ، نخست سیر میشوند و سپس در واحد تبدیل و یا واحد پالایش با هیدروژن ، کیفیت بهتری پیدا میکنند. فراورده های واحد هیدروکراکینگ ، سیر شده هستند.
4- رفرمینگ کاتالیستی
نیاز اتومبیلهای امروزی به بنزینهای با عدد اکتان بالا ، محرکی برای استفاده رفرمینگ کاتالیستی شد. در رفرمینگ کاتالیستی ، تغییر در نقطه جوش مادهای که از این واحد میگذرد، نسبتا کم است، زیرا مولکولهای هیدروکربن ، شکسته نمیشوند، بلکه ساختارهای آنها بازآرایی میشوند تا آروماتیکهای با عدد اکتان بالا تولید شوند. منابع خوراک واحد رفرمینگ کاتالیستی شامل بنزینهای سنگن تقطیر مستقیم (HSR) و نفت سنگین حاصل از واحدهای برج تقطیر نفت خام ، کک سازی و کراکینگ می باشد. فراوده های حاصل تبدیل کاتالیستی برای فروش به عنوان بنزین معمولی و بنزین سوپر با هم مخلوط میشوند.
عدد اکتان نفتهای سبک (LSR) را میتوان با استفاده از فرایند همپارش که طی آن پارافینهای نرمال (راست زنجیر) به همپارهایشان تبدیل میشوند، بهبود بخشید.
5- بازیابی بخار (واحد صنعتی گاز)
جریانهای گاز تر حاصل از واحد تقطیر نفت خام ، کک سازی و واحدهای کراکینگ در بخش بازیابی بخار، به گاز سوختی ، گاز نفتی مایع(LPG) ، هیدروکربنهای سیر نشده(پروپیلن، انواع بوتیلن و پنتن )، نرمال بوتان و ایزوبوتان تفکیک میشوند. گاز سوختی در کورههای پالایشگاه سوزانده میشود و nبوتان با بنزین و یا LPG مخلوط میشود. هیدروکربنهای سیر نشده و ایزوبوتان بمنظور فراورش ، به واحدهای آلکیل دار شدن فرستاده میشوند.
درحالیکه عموماَ این تصور بوجود می آید که شمار فراوردههای نفتی نظیر بنزین ، سوخت جت ، نفت سفید و غیره محدود است، ولی بررسیهایی که موسسه نفت آمریکا (API) در مورد پالایشگاههای نفت و کارخانههای پتروشیمی انجام داده است، نشان میدهد که بیش از ۲۰۰۰ فراورده نفتی با مشخصات منحصر بفرد تولید میشود که در 17گروه طبقهبندی میشوند و عبارتند از:
گازهای سوختی - گازهای مایع - انواع بنزین - سوختهای توربین گازی (جت) - نفت سفید - فراورده های میان تقطیر (سوخت دیزل و نفت کوره های سبک) - نفت کوره باقیمانده ای - روغنهای روانساز - روغنهای سفید - فراورده های میان روغنهای ترانسفورماتور و کابل- گریس- مومها (واکس) - آسفالتها - ککها - دودهها - مواد شیمیایی ، حلالها .
مواد خام پایه پالایشگاهها نفت خام است. اگر چه در بعضی موارد از نفتهای سنتزی حاصل از سایر منابع نیز استفاده میشود.
فرآیندهای پالایش در پالایشگاه
1- تقطیر نفت خام
دستگاههای تقطیر نفت خام ، نخستین واحدهای پالایش عمده در پالایشگاه هستند. تفکیک نفت خام در دو مرحله صورت میگیرد، اول تفکیک جزء به جزء همه نفت خام در فشار اتمسفر و سپس ارسال باقیمانده دیر جوش این مرحله به دستگاه تفکیک دیگری که تحت خلاء شدید عمل میکند. بنابراین ، نفت خام پس از حرارت در کوره در برج تقطیر اتمسفری به گازهای سوختی ( که عمدتا شامل متان و اتان است ) ، گازهای سبکتر (شامل پروپان ، بوتان و همچنین متان و اتان است) ، نفتهای سبک تثبیت نشده ، نفتهای سنگین ، نفت سفید ، نفت گاز اتمسفری و باقیمانده خام برج تقطیر اتمسفری (ARC) تفکیک میشود.
در برج تقطیر در خلاء نیز باقیمانده برج تقطیر اتمسفری به جریان نفت گاز خلاء و باقیمانده برج تقطیر در خلاء (VRC) تفکیک میشود. نفت گاز اتمسفری و نفت گاز خلاء را غالبا برای تولید بنزین ، سوخت هواپیما و سوخت دیزل به واحد هیدروکراکینگ یا کراکینگ کاتالیستی میفرستند.
باقیمانده برج خلاء را نیز میتوان در واحدهای گرانروی شکن ، کمکسازی و یا آسفالتزدایی برای تولید نفت کوره سنیگن و یا خوراک واحد کراکینگ و یا مواد خام روغن روانسازی پالایش کرد. باقیمانده نفت خامهای آسفالتی را میتوان برای تولید آسفالت جاده سازی و یا پشت بام ، مورد عملیات یا پالایش دیگری قرار داد.
2- فرایندهای کک سازی و گرمایی
باقیمانده خام برج تقطیر در خلاء در واحد کک سازی به کمک گرما شکسته میشود و در نتیجه بنزین واحد کک سازی ، نفت گاز واحد کک سازی و کک تولید میشود. در واقع ، در کک بدست آمده مواد فرار و یا با نقطه جوش بالا وجود دارد. برای حذف اغلب مواد فرار از کک نفتی ، باید آن را در دمای 2000 تا 2300 درجه فارنهایت در معرض حرارت قرار داد. موارد استفاده اصلی از کک نفتی شامل سوخت انواع کورهها ، ساخت آند ها برای کاهش سلول الکترولیتی آلومین ، استفاده مستقیم از آن به عنوان منبع کربن شیمیایی برای تولید فسفر عنصری ، کلسیم کاربید و سیلیسیم کاربید ، ساخت الکترود برای بکارگیری در کوره الکتریکی تولید فسفر عنصری ، تیتان دی اکسید ، کلسیم کاریبد و سیلیسیم کاربید ، تولید گرافیت می باشد.
3- کراکینگ و هیدروکراکینگ کاتالیزی
نفت گاز حاصل از واحدهای تقطیر اتمسفری و تقطیر در خلاء و کک سازی به عنوان خوراک واحدهای کراکینگ کاتالیزوری و یا هیدروکراکینگ بکار میرود. این واحدها مولکولهای سنگین را شکسته و آنها را به مواد با ارزشتری مانند بنزین ، سوخت جت و نفت کوره سبک تبدیل میکنند. فراورده های سیر نشده واحد کراکینگ ، نخست سیر میشوند و سپس در واحد تبدیل و یا واحد پالایش با هیدروژن ، کیفیت بهتری پیدا میکنند. فراورده های واحد هیدروکراکینگ ، سیر شده هستند.
4- رفرمینگ کاتالیستی
نیاز اتومبیلهای امروزی به بنزینهای با عدد اکتان بالا ، محرکی برای استفاده رفرمینگ کاتالیستی شد. در رفرمینگ کاتالیستی ، تغییر در نقطه جوش مادهای که از این واحد میگذرد، نسبتا کم است، زیرا مولکولهای هیدروکربن ، شکسته نمیشوند، بلکه ساختارهای آنها بازآرایی میشوند تا آروماتیکهای با عدد اکتان بالا تولید شوند. منابع خوراک واحد رفرمینگ کاتالیستی شامل بنزینهای سنگن تقطیر مستقیم (HSR) و نفت سنگین حاصل از واحدهای برج تقطیر نفت خام ، کک سازی و کراکینگ می باشد. فراوده های حاصل تبدیل کاتالیستی برای فروش به عنوان بنزین معمولی و بنزین سوپر با هم مخلوط میشوند.
عدد اکتان نفتهای سبک (LSR) را میتوان با استفاده از فرایند همپارش که طی آن پارافینهای نرمال (راست زنجیر) به همپارهایشان تبدیل میشوند، بهبود بخشید.
5- بازیابی بخار (واحد صنعتی گاز)
جریانهای گاز تر حاصل از واحد تقطیر نفت خام ، کک سازی و واحدهای کراکینگ در بخش بازیابی بخار، به گاز سوختی ، گاز نفتی مایع(LPG) ، هیدروکربنهای سیر نشده(پروپیلن، انواع بوتیلن و پنتن )، نرمال بوتان و ایزوبوتان تفکیک میشوند. گاز سوختی در کورههای پالایشگاه سوزانده میشود و nبوتان با بنزین و یا LPG مخلوط میشود. هیدروکربنهای سیر نشده و ایزوبوتان بمنظور فراورش ، به واحدهای آلکیل دار شدن فرستاده میشوند.